ضرورت بازاندیشی در رابطه انسان و حیات‌وحش - دانشگاه مازندران
ضرورت بازاندیشی در رابطه انسان و حیات‌وحش
- 04 Oct 2025
- کد خبر: 4190311
- 2871
یادداشت عضو هیات علمی دانشگاه مازندران با عنوان:
ضرورت بازاندیشی در رابطه انسان و حیات‌وحش
به گزارش روابط عمومی دانشگاه مازندران، دکتر مریم آخوندیان عضو هیات علمی دانشکده علوم دریایی و محیطی، در یک یادداشت تحلیلی به مناسبت ۴ اکتبر روز جهانی جانوران که با امسال شعار «نجات جانوران، نجات سیاره» نام‌گذاری شده است، بر ضرورت بازاندیشی در رابطه انسان و حیات وحش و نقش دانشگاه‌ها و جامعه علمی در حفاظت از گونه‌های جانوری تاکید کرد.
متن کامل این یادداشت را در زیر مشاهده می‌کنید:
به نام خدا
چهارم اکتبر روز جهانی جانوران، در تقویم محیط زیستی، فرصتی برای بازاندیشی در رابطه انسان و زیست‌مندان این سیاره به شمار می‌آید. امسال این روز با شعاری متفاوت و هشداردهنده همراه است: «نجات جانوران، نجات سیاره» (Save Animals, Save the Planet!). شعاری که نشان می‌دهد سرنوشت انسان و حیوانات به شکلی جدایی‌ناپذیر در هم تنیده است و هر اقدامی در جهت حفاظت یا تخریب گونه‌ها، اثر مستقیم بر سلامت اکوسیستم و آینده بشری دارد. شعار جهانی سال ۲۰۲۵ بیان می‌کند که حفاظت از جانوران، تنها دغدغه گروهی محدود از متخصصان نیست، بلکه ضرورتی برای بقای کل سیاره است. نابودی یک گونه، به معنای فروپاشی بخشی از زنجیره‌های غذایی، برهم خوردن چرخه‌های طبیعی و کاهش کارکردهای حیاتی اکوسیستم‌هاست. از این منظر، نجات جانوران معادل تضمین امنیت غذایی، سلامت زیست‌محیطی و حتی کیفیت زندگی انسان است. شعار «نجات جانوران، نجات سیاره» فقط یک دعوت فنی نیست؛ بلکه تغییر نگرش اخلاقی را طلب می‌کند. انسان باید از نگاه انسان‌محور فاصله گرفته و ارزش ذاتی جانوران را بپذیرد. عدالت زیستی ایجاب می‌کند که نه تنها گونه‌های شاخص و پرطرفدار، بلکه گونه‌های کوچک‌تر و کمتر شناخته‌شده نیز مورد توجه قرار گیرند.
ایران با زیستگاه‌های متنوع، از جنگل‌های هیرکانی و کوه‌های البرز تا تالاب‌های شمالی و پهنه آبی دریای کاسپین، یکی از غنی‌ترین کشورها در زمینه تنوع جانوری در منطقه محسوب می‌شود. اما این تنوع امروز با تهدیدهای جدی مواجه است. تغییر کاربری اراضی از جمله نابودی جنگل‌ها و مراتع برای توسعه کشاورزی و شهرسازی و صنایع، زیستگاه‌های کلیدی بسیاری از گونه‌ها را از بین برده است؛ شکار و صید بی‌رویه از شکار غیرمجاز پستانداران و پرندگان تا بهره‌برداری بیش از حد از ذخایر آبزیان دریای کاسپین، فشار شدیدی بر جمعیت‌ها وارد کرده است؛ آلودگی‌ها و تغییرات اقلیمی مانند پساب‌های صنعتی و کشاورزی، ورود آلاینده‌های شیمیایی و پلاستیکی، به‌همراه خشکسالی‌های پی‌درپی و افزایش دما، شرایط زیست را برای گونه‌ها دشوارتر کرده است؛ کاهش آگاهی عمومی و ضعف اجرای قوانین حفاظتی که به‌طور کامل اجرا نمی‌شوند و در سطح جامعه نیز نگرش به جانوران، هم‌چنان بیشتر"منابع‌محور" است تا "حقوق‌محور". این عوامل باعث شده جمعیت گونه‌هایی چون پلنگ ایرانی، گوزن زرد، پرندگان تالابی و ماهیان بومی دریای کاسپین به‌شدت کاهش یابد و آینده‌ای مبهم در انتظارشان باشد.
با وجود چالش‌ها، ایران هم‌چنان ظرفیت‌های مهمی برای تحقق شعار«نجات جانوران، نجات سیاره» دارد از جمله:
- تنوع زیستگاه‌ها، که می‌تواند پایه‌ای برای برنامه‌های حفاظتی موثر باشد.
- دانشگاه‌ها و مراکز علمی، که از طریق پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و پایش گونه‌ها، می‌توانند نقشی کلیدی ایفا کنند.
- سازمان‌های مردم‌نهاد و گروه‌های محلی، که با فعالیت‌های داوطلبانه و آگاهی‌رسانی به جامعه پیوند می‌خورند.
- پروژه‌های بین‌المللی، که امکان تامین منابع و بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی را فراهم می‌کنند.
دانشگاه‌ها باید فراتر از آموزش کلاسیک عمل کرده و در سه سطح"پژوهش، آموزش و ترویج و تعامل با سیاست‌گذاران" فعالیت کنند. روز جهانی جانوران فرصتی است برای هم‌افزایی میان دانشگاهیان، سیاست‌گذاران، سازمان‌های مردم‌نهاد و مردم. اگر بپذیریم که حفاظت از یک گونه به معنای حفاظت از کل زیست‌بوم است، آن‌گاه هر اقدام کوچک در مسیر پاسداری از حیات‌وحش، بخشی از تلاشی بزرگ برای نجات سیاره خواهد بود.
روابط عمومی دانشگاه مازندران